اختلال سوگ چیست؟ + انواع، مشاوره و درمان سوگ

اختلال سوگ چیست؟ از دست دادن، بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه‌ی انسانی است و سوگ واکنشی کاملاً طبیعی به این فقدان‌هاست. چه تجربه‌ی تلخ سوگ پس از مرگ عزیز باشد، چه چالش‌های عاطفی سوگ پس از طلاق، احساساتی مانند غم، انزوا و اندوه کاملاً قابل درک هستند. اما این فرآیند طبیعی گاهی از مسیر خود خارج شده و به یک چالش پایدار و فلج‌کننده تبدیل می‌شود که نیازمند توجه تخصصی است. اینجاست که با مفهومی به نام اختلال سوگ مواجه می‌شویم.

این مقاله با هدف ارائه‌ی یک منبع جامع و قابل اعتماد، به بررسی عمیق این موضوع می‌پردازد. ما به این پرسش‌ها پاسخ خواهیم داد: اختلال سوگ چیست؟ تفاوت سوگ طبیعی و اختلال سوگ در کجاست؟ و مهم‌تر از همه، راهکارهای مدیریت سوگ و جدیدترین روش‌های درمان سوگ کدامند؟ هدف ما این است که پس از خواندن این مطلب، شما درک کاملی از این موضوع به دست آورده و احساس کنید که برای رسیدن به اهداف خود (درمان یا کمک به دیگران) اطلاعات کافی کسب کرده‌اید.

سوگ یک تجربه طبیعی در زندگی انسان‌هاست. هرگونه از دست دادن عزیزان و موارد دیگری ممکن است به ایجاد احساسات غم و اندوه منجر شود. با این حال، برخی افراد ممکن است با مشکلاتی در فرآیند سوگ مواجه شوند که به آن اختلال سوگ می‌گویند. در این مقاله، به بررسی علل این اختلال و نحوه مدیریت آن پرداخته خواهد شد.

سوگ چیست و تفاوت آن با اختلال سوگ مزمن چیست؟

سوگ در روانشناسی به عنوان یک واکنش طبیعی و سالم به هر نوع فقدان تعریف می‌شود که مجموعه‌ای از احساسات، افکار و رفتارها را در بر می‌گیرد. مدت زمان طبیعی سوگ در افراد مختلف متفاوت است اما معمولاً از چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد و با گذشت زمان، شدت آن به تدریج کاهش می‌یابد.

در برخی موارد، سوگ می‌تواند به شکل اختلال بروز کند. اختلال سوگ یک اختلال روانی است که با احساسات شدید غم، اندوه و افسردگی پس از از دست دادن عزیزان مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند بر توانایی فرد در عملکرد در زندگی روزمره تأثیر بگذارد و معمولاً بیش از چند ماه ادامه دارد.

اما تفاوت سوگ و فقدان با اختلال سوگ مداوم در شدت، مدت زمان و تأثیر آن بر زندگی روزمره است. زمانی که روند سوگواری به شکل غیرعادی طولانی شود و فرد ماه‌ها یا حتی سال‌ها درگیر احساساتی مانند اندوه عمیق، احساس گناه پس از سوگ یا افسردگی پس از فقدان بماند، احتمال بروز اختلال سوگ طولانی‌مدت وجود دارد؛ اختلالی که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) به عنوان اختلال سوگ مزمن یا اختلال سوگ طولانی‌مدت شناخته می‌شود.

تفاوت اختلال سوگ و سوگ طبیعی

اختلال سوگ (Grief Disorder) و سوگ طبیعی (Normal Grief) دو وضعیت متفاوت هستند که در پاسخ به از دست دادن عزیزان ایجاد می‌شوند. تفاوت‌های اصلی بین این دو وضعیت عبارتند از:

1. شدت و مدت زمان:
   • سوگ طبیعی: سوگ طبیعی به عنوان یک واکنش طبیعی به از دست دادن عزیزان اتفاق می‌افتد. این نوع سوگ معمولاً با شدت متغیری رخ می‌دهد و به مرور زمان بهبود می‌یابد. افراد ممکن است از چند هفته تا چند ماه زمان نیاز داشته باشند تا احساسات خود را تسلیم کنند.
   • اختلال سوگ: اختلال سوگ یک وضعیت مزمن و پایدارتر است که به مدت طولانی‌تری ادامه دارد، ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. افراد مبتلا به این اختلال شدت بیش‌ازحدی از احساسات منفی مثل افسردگی، اضطراب، یا خشم تجربه می‌کنند.
2. تأثیر بر زندگی روزمره:
   • سوگ طبیعی: افراد در طی سوگ طبیعی ممکن است در آغاز مشکلاتی در اجرای وظایف روزمره خود داشته باشند. اما به تدریج و با پشتیبانی از دیگران، به بهبود برسند و توانایی انجام وظایف روزمره را بهبود بدهند.
   • اختلال سوگ: این اختلال ممکن است به طور معنی‌داری بر زندگی روزمره افراد تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است توانایی انجام وظایف روزمره‌شان را از دست دهند و از اجتماعات اجتناب کنند.
3. تغییرات در رفتار و عواطف:
   • سوگ طبیعی: افراد در طول سوگ طبیعی ممکن است تغییرات ناگهانی در رفتار و عواطف نشان دهند، اما این تغییرات معمولاً به مرور زمان تسکین می‌یابند.
   • اختلال سوگ: افراد مبتلا به این اختلال ممکن است تغییرات ناگهانی و مزمن در رفتار و عواطف خود داشته باشند و به شدت آسیب دیده‌اند.
4. مداخله حرفه‌ای:
   • سوگ طبیعی: معمولاً افراد با سوگ طبیعی به تدریج به بهبود می‌رسند و نیاز به مداخله حرفه‌ای کمتری دارند. اگر احتیاجی به پشتیبانی داشته باشند، معمولاً از مشاوره روان‌شناختی یا گفتگو با دوستان و خانواده بهره می‌برند.
   • اختلال سوگ: درمان اختلالات سوگ معمولاً به مشاوره روان‌شناختی و گاهی به داروها نیاز دارد تا علائم مدیریت شوند و زندگی به حالت عادی برگردد.

تشخیص اختلال سوگ توسط یک حرفه‌ای در حوزه بهداشت روانی می‌باشد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید، علائم اختلال سوگ را تجربه می‌کند که به شدت و برای مدت زمان طولانی استمرار دارد، بهتر است به یک مشاور روان‌شناختی یا پزشک متخصص مراجعه کنید تا ارزیابی و درمان مناسب را دریافت کنید.

انواع سوگ

اختلالات سوگ یک گروه متنوعی از وضعیت‌های روانی هستند که در زمان از دست دادن عزیزان یا تجربه‌های خسارت‌زا ایجاد می‌شوند. این اختلالات ممکن است با شدت و مدت زمان متفاوتی اتفاق بیفتند و به صورت مختلف در افراد ظاهر شوند. متخصصان سلامت روان، انواع سوگ را برای تشخیص اختلال سوگ و انتخاب بهترین پروتکل درمان سوگ طبقه‌بندی می‌کنند. شناخت این انواع به درک بهتر این تجربه کمک می‌کند:

1. سوگ عادی (Normal Grief): سوگ عادی یک واکنش طبیعی به از دست دادن عزیزان است. افراد ممکن است احساساتی نظیر اندوه، افسردگی، اضطراب و احتمالاً خشم تجربه کنند. این نوع سوگ به مرور زمان بهبود می‌یابد.
2. اختلال سوگ پیچیده (Complicated Grief): سوگ پیچیده همان سوگ طولانی مدت است. این نوع سوگ به دلیل تاخیر در فرآیند بهبود یا تشدید علائم سوگ عادی ایجاد می‌شود. افراد ممکن است برای مدت طولانی‌تری در وضعیت سوگ باقی بمانند و احتمالاً به تعداد بیشتری علامت و علائم روانی مبتلا شوند. این شامل توهم‌های مربوط به فرد مرده و اندوه عمیق و پایدار می‌شود.

1. سوگ همبسته با اعتیاد (Grief-Related Substance Use Disorder): برخی افراد در تلاش برای مقابله با سوگ، به مصرف مواد مخدر یا الکل روی آورده و به تبع آن اختلال مصرف مواد ایجاد می‌شود.
2. اختلال سوگ کودکانه (Childhood Grief Disorder): کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به شکل خاصی به از دست دادن عزیزان واکنش نشان دهند. این اختلال ممکن است عوارض روانی مختلفی نظیر اختلال‌های اضطرابی یا افسردگی در کودکان ایجاد کند.
3. اختلال سوگ حل نشده (Delayed Grief): این سوال که سوگ حل نشده چیست، بسیاری را درگیر می‌کند. این نوع سوگ زمانی بروز می‌کند که فرد احساسات خود را هنگام فقدان سرکوب کرده و سال‌ها بعد با غم حل‌نشده روبه‌رو می‌شود؛ در نتیجه، روند سوگواری به‌طور طولانی و تأخیری ادامه می‌یابد. درمان سوگ حل نشده نیازمند بازگشت به آن احساسات و پردازش آن‌هاست.

4. سوگ انتظار (Anticipatory Grief): این نوع سوگ پیش از وقوع حادثه به وجود می‌آید و افراد در زمانی که زندگی عزیزشان به دلیل بیماری یا مشکلات دیگر دچار تهدید هست، احساسات سوگ را تجربه می‌کنند.

سوگ در کودکان و بزرگسالان و واکنش به فقدان در سنین مختلف متفاوت است. سوگ در کودکان ممکن است با اختلال‌های اضطرابی یا افسردگی همراه باشد. رویکرد و پروتکل درمان سوگ کودکان و بزرگسالان کاملا متفاوت بوده و نیازمند درمان خاص هستند.

علائم اختلال سوگ

علائم اختلال سوگ می‌تواند در هر فرد به شکل‌های متفاوتی بروز کند و نشانه‌های گوناگونی را به همراه داشته باشد. این علائم ممکن است در شدت و مدت زمان متفاوتی ظاهر شوند. در ادامه، بعضی از علائم و نشانه‌های اختلال سوگ را بررسی می‌کنیم:

1. اندوه عمیق و مستمر: افراد ممکن است احساس اندوه عمیق و مداومی نسبت به از دست دادن عزیزان کنند، حتی بعد از مدت زمان طولانی پس از رویداد.
2. افسردگی بعد از دست دادن عزیزان: افراد مبتلا به اختلال سوگ ممکن است از افسردگی اساسی رنج ببرند و توانایی انجام وظایف روزمره‌شان را از دست دهند.
3. افزایش اضطراب پس از سوگ: افزایش اضطراب و ترس نسبت به از دست دادن دیگر افراد یا حوادث مشابه ممکن است در افراد مشاهده شود.
4. انزوا و اجتناب از اجتماعات: افراد ممکن است از اجتماع با دیگران و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی انطباق بگیرند و به انزوا در بیافتند.
5. تغییرات در رفتار و عواطف: تغییرات ناگهانی در رفتار افراد ممکن است مشاهده شود. این تغییرات ممکن است شامل افزایش تنش، خشونت، اختلافات رابطه‌ای یا مشکلات خواب باشد.

اگر شما یا کسی که می‌شناسید، علائم و نشانه‌های اختلال سوگ را تجربه می‌کند (به مدت طولانی بیشتر از ۳ هفته) و زندگی روزمرتان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مراجعه به یک روانشناس سوگ درمانی ضروری است.