اختلال مصرف مواد چگونه درمان میشود

اختلال مصرف مواد یکی از مسائل مهم جامعه‌ی امروز است که ممکن است هر فردی را تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال یک مشکل روانی است که در مصرف مواد مخدر، الکل یا دیگر موادی که اثرات زیان‌باری که روی سلامتی انسان دارند، رخ می‌دهد. اختلال مصرف مواد می‌تواند زندگی فرد را به طور جدی دچار مشکلات جسمی و روانی کند.

در این مقاله، به بررسی علائم، عوامل مؤثر در ایجاد اختلال مصرف، و راه‌های مقابله با آن می‌پردازیم. همچنین، سوالات متداول در مورد این مسئله را پاسخ می‌دهیم.پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

اختلال مصرف چیست؟

اختلال مصرف به عنوان یک اختلال در روانشناسی شناخته می‌شود. که در آن فرد به طور مکرر و مفرط به استفاده از مواد مخدر یا دیگر مواد روی آورده و کنترلی بر مصرف خود ندارد. این مشکل می‌تواند به صورت فیزیکی و روانی به فرد آسیب برساند و در نتیجه زندگی او را به طور جدی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

علائم اختلال مصرف مواد

اختلال مصرف مواد ممکن است با علائم مختلفی همراه باشد که بسته به نوع و شدت اختلال متغیر می‌باشد. در ادامه به برخی از علائم رایج اختلال مصرف مواد اشاره می‌شود:

1. افزایش تحمل

افراد ممکن است به مرور زمان نیاز به مصرف بیشتر مواد داشته باشند. به عبارت دیگر، مصرف مکرر مواد برای تأثیر مطلوب نیاز به مقدار بیشتری دارد.

2.مصرف بی اندازه

برخی افراد از مصرف مواد برای یک مدت طولانی نمی‌توانند دست بکشند یا حتی اگر تصمیم به قطع مصرف داشته باشند، نمی‌توانند به طور موفقیت‌آمیز آن را انجام دهند. این علامت نشان‌دهنده وابستگی فیزیکی و روانی است.

4. تغییرات در الگوی رفتاری و روزمره

افراد مبتلا به اختلال مصرف ممکن است تغییرات در الگوی رفتاری و روزمره‌شان داشته باشند. این تغییرات می‌تواند شامل عملکرد ضعیف در کارکرد شغلی یا تحصیلی،و همچنین مشکلات در روابط خانوادگی و اجتماعی، و کاهش علاقه به فعالیت‌های عادی باشد.

5. عواقب منفی برای سلامت جسمی و روانی

مصرف مواد می‌تواند به مشکلات جسمی و روانی منجر شود. علائمی مانند افسردگی، اضطراب، مشکلات خواب، سردرد، مشکلات گوارشی، تغییرات در فشار خون، و آسیب به اعضای داخلی ممکن است ظاهر شوند.

انواع اختلال مصرف مواد

اختلال مصرف شامل استفاده از همه‌ی مواد مصرفی از جمله مواد مخدر یا الکل می‌شود. که میتواند باعث بروز مشکلات جسمی یا روانی شود. و ما در این قسمت چهار دسته شایع این اختلال را همراه با علائم و روش های درمانی به صورت مختصر توضیح داده‌ایم.

1. اختلال مصرف مواد مخدر (Substance Use Disorder)

این اختلال زمانی رخ میدهد که فرد مصرف مواد مخدر به گونه‌ای ادامه میدهد که دچار مشکلات جسمی یا روانی میشود. این مواد می‌توانند مخدرهای مشهور مانند کوکائین، ماری‌جوانا، یا هروئین باشند.

علائم اختلال مصرف مواد مخدر:افزایش تحمل به مواد، نیاز به مصرف بیشتر، قصد ترک مصرف اما عدم موفقیت، تخریب ارتباطات اجتماعی و خانوادگی، و کمبود کنترل بر مصرف.
درمان اختلال مصرف مواد مخدر:درمان این اختلال شامل مشاوره روانی، درمان‌های دارویی برای کاهش تشنگی مواد، و حمایت از خانواده و اطرافیان است.

2. اختلال مصرف الکل (Alcohol Use Disorder)

اختلال مصرف الکل هم مانند مصرف مواد مخدر وقتی فرد میزان مصرف الکل زیاد می‌شود میتواند باعث بروز مشکلات جسمی یا روانی شود. این اختلال ممکن است از مصرف معتدل الکل تا مصرف بی‌رویه و بی‌اندازه الکل متغیر باشد.

علائم اختلال مصرف الکل:نیاز مداوم به الکل، عدم توانایی در قطع الکل یا مصرف کمتر، تحمل به الکل، عواقب منفی در زندگی اجتماعی و شغلی به دلیل الکل، و ترکیب الکل با وظایف روزمره.
درمان اختلال مصرف الکل: درمان این اختلال شامل مشاوره روانی، مداخلات درمانی گروهی، داروهای مخصوص از جمله دیسولفیر و نالترکسون، و حمایت از خانواده می‌شود.

3. اختلال مصرف داروهای تجویزی (Prescription Drug Use Disorder)

این اختلال در افرادی اتفاق می‌افتد که داروهای تجویزی را به دلیل علاقه مفرط یا استفاده غیرمقرر استفاده می‌کنند. و میتواند باعث بروز مشکلات جسمی یا روانی شود.

علائم اختلال مصرف داروهای تجویز:افزایش مصرف دارو، تلاش برای بدست آوردن داروها به هر شکلی حتی از طریق خرید غیرقانونی، تغییرات در رفتار و عملکرد روزمره به دلیل مصرف دارو، و عدم توانایی در قطع داروها.
درمان اختلال مصرف داروهای تجویز:درمان شامل مشاوره روانی، کاهش تدریجی داروها تحت نظر پزشک، و مداخلات گروهی است.

4. اختلال مصرف مواد انرژی‌زا (Stimulant Use Disorder)

این اختلال زمانی رخ می‌دهد که افراد به مصرف مواد انرژی‌زا مانند آمفتامین یا کوکائین به حدی ادامه می‌دهند که به مشکلات جسمی و روانی دچار می‌شوند.

علائم اختلال مصرف مواد انرژی‌زا:افزایش تحمل به مواد انرژی‌زا، افزایش نیاز به مصرف بیشتر، ترک مصرف با عواقب جسمی شدید، تغییرات در رفتار و ترکیب مواد با دیگر مواد مخدر.
درمان اختلال مصرف مواد انرژی‌زا:درمان شامل ترک مصرف تحت نظر پزشک، مشاوره روانی، و حمایت از افراد در بازسازی زندگی است.

علل اصلی بروز اختلال مصرف مواد

علل ایجاد اختلال مصرف بسیار گسترده و متنوع هستند. و می‌توانند تحت تاثیر عوامل مختلفی باشند. در ادامه برخی از عوامل اصلی که باعث بروز این اختلال میشود را بیان کردیم.

عوامل ژنتیکی: وجود تاریخچه خانوادگی اختلال مصرف می‌تواند احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش دهد. اگر والدین یا فرزندان در خانواده تاریخچه ایجاد اختلال مصرف داشته باشند، احتمالاً افراد دیگر نیز در معرض خطر قرار دارند.
عوامل محیطی: محیط اطراف فرد نیز نقش مهمی در ایجاد دارد. افرادی که در محیط‌ هایی با مصرف مواد مخدر یا الکل فراوان بزرگ می‌شوند، احتمال ابتلا به این اختلال را دارند. همچنین، دسترسی آسان به مواد مخدر و الکل نیز می‌تواند باعث بروز اختلال مصرف شود.
عوامل روانی: مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات انتقالی، و استرس می‌توانند عواملی باشند که فرد را به مصرف مواد سوق دهند. افراد ممکن است از این مواد به عنوان یک راه برای کاهش احساسات منفی و تسکین خود استفاده کنند.
عوامل اجتماعی: فشارهای اجتماعی نیزنقش در ایجاد این نوع اختلال می‌باشد. برای مثال، فشارهای اجتماعی همگانی‌، دوستان، و شغل ممکن است فرد را به مصرف مواد مخدر یا الکل ترغیب کنند.

درمان اختلال مصرف

درمان اختلال مصرف مواد یک فرآیند چند مرحله‌ای است که بسته به نوع و شدت آن دارد.در برخی از موارد، درمان میتواد بسیار سخت باشد.اما خبر خوب این است که این اختلال قابل درمان می‌باشد و با روش‌های مختلفی قابل درمان است که شامل روان درمانی یا در برخی از موارد تجویز دارو یا حتی درمان ترکیبی است.

اما مهم‌ترین امر در بهبود این اختلال حمایت از فرد مبتلا و پیگیری و مداومت درمان است تا بیمار مذکور کاملا درمان شود. در زیر برخی از مهم ترین روش‌‌های درمان ذکر شده است.

1. روان درمانی

مشاوره روان درمان یک بخش اساسی در درمان اختلال مصرف است.روان درمانی می‌تواند فرد مبتلا را به طور کل از اعتیاد جدا کند تا به زندگی عادی خود برگردد. در این مرحله، افراد با مشاوره‌گران متخصص در زمینه اعتیاد به تجربیات و مسائل روانی فرد پرداخته و راهکارهایی برای مقابله با فشار و مقابله با اعتیاد را به فرد آموزش میدهد.

2. درمان دارویی

در برخی موارد ممکن است علاوه بر مشاوره روان درمانی فرد نیاز به مصرف دارو داشته باشد تا در فرآیند ترک مصرف مواد و کاهش علائم جسمی به بیمار کمک کند. درمان دارویی تحت نظر پزشکان متخصص انجام می‌شود و داروها بر اساس نیاز هر فرد تجویز می‌شوند.نکته مهم در مصرف دارو توجه به نسخه تجویز شده توسط پزشک است که باید به همان اندازه که پزشک تعیین کرده است مصرف شود زیرا استفاده بیش از حد یا کمتر میتواند باعث بروز مشکلات دیگر شود.

3. حمایت اجتماعی

حمایت اجتماعی از جمله عوامل مهم در درمان اختلال مصرف است. افراد نیاز به حمایت از خانواده، دوستان، و گروه‌های حمایتی دارند تا از ترک مصرف پشتیبانی کنند تا بتوانند زندگی خود را بازسازی کنند.به این امر زیاد توجه نمی‌شود اما با پیگیری و حمایت می‌شود به‌طور حتم فرد مبتلا را از این اختلال نجات داد.

4.درمان ترکیبی

بهترین روش درمان اختلال مصرف روش ترکیبی است. درمان ترکیبی میتواند شامل ترکیب دو روش درمانی باشد زیرا در برخی از موارد شدیدتر تنها دارو یا روان درمانی کافی نیست باید از هر دو روش استفاده شود که بسیاری از افراد با همین روش درمان می‌‌شوند.

توجه داشته باشید که درمان اختلال مصرف نیاز به تطبیق با وضعیت فرد دارد و بهتر است تحت نظر متخصصان و تیم درمانی متعددی انجام شود. همچنین، حمایت از افراد مبتلا به اختلال مصرف در طولانی مدت بسیار مهم است تا از بازگشت به مصرف مواد جلوگیری شود تا به زندگی سالم خود بازگردند و بهبود پیدا کنند.

نتیجه گیری

اختلال مصرف مواد یک اختلال روانی است. که در آن فرد بیش از اندازه به مصرف مواد می پردازد به گونه‌ای که دچار مشکلات جسمی یا روانی می‌شود، این اختلال می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی، روانی، و اجتماعی باشد.

درمان اختلال مصرف یک فرآیند چند مرحله‌ای است که بسته به نوع و شدت اختلال دارد. بهترین روش درمان اختلال مصرف شامل روان درمانی، درمان دارویی، حمایت اجتماعی، و مراقبتهای مداوم است.

منبع